سیستم های ارزان قیمت علوفه هیدروپونیک

متاسفانه یکی از معایب علوفه هیدروپونیک، هزینه تولید آن می­باشد که عمدتا ناشی از هزینه بالای سرمایه­گذاری اولیه برای ساخت سیستم­های هیدروپونیک پیشرفته و خودکار است.  در کشورهای توسعه یافته، سیستم­های هیدروپونیک پیشرفته جایگزین سیستم­های ارزان قیمت شده است که عمدتا با استفاده از مواد در دسترس محلی ساخته می­شوند. هزینه ساخت چنین دستگاههایی بستگی به نوع مواد مورد استفاده در آنها دارد. به هر حال باید در نظر داشت که علوفه هیدروپونیک را می­توان در مکانهایی همانند گاراژ، هر نوع پناهگاه، زیرزمین، اتاق، پوشش­های پلاستیکی، گلخانه­ها و اتاق­های پلاستیکی با کف خاکی و یا بتونی که در آنها امکان کنترل نور؛ دما و رطوبت وجود داشته باشد تولید کرد. با استفاده از چنین سیستم­هایی امکان تولید علوفه هیدروپونیک با هزینه پایین و در مناطق روستایی برای دامداران فاقد زمین کشاورزی وجود دارد. به عنوان مثال موسسه فناوری هند نوعی از سیستم تولید علوفه هیدروپونیک را ابداع کرده است که در آن دو دیواره از آجر و دو دیواره (شمالی و جنوبی) از شیشه­های دو جداره ساخته شده است که اجازه ورود نور به سیستم را داده ولی مانع از افزایش درجه حرارت درون اتاق می­شود. برای ساخت قفسه­ها در این سیستم از بامبو استفاده شده است. به نظر می­رسد که همزمان با توسعه و تولید سیستم­های هیدروپونیک در ایران، تمرکز باید بر ساخت سیستم­های ارزان قیمت و ترجیجا متحرک گذاشته شود که امکان تولید این علوفه را در سامانه­های روستایی و حتی عشایری امکان پذیر نماید. در این راستا کشور هند، با توجه به کاهش زمین­های کشاورزی قابل کشت، افزایش هزینه کارگری و کمبود آب برای تولید علوفه در ایالتهای جنوبی این کشور، تجربه موفقیت آمیزی در تولید و توسعه این چنین سیستم­هایی داشته که با قیمت نسبتا پایین در اختیار گاودارن شیری قرار گرفته و کمک شایانی به آنها در زمینه تامین علوفه مورد نیازشان نموده است.

یکی از مشکلات این سیستم­ها این است که شرایط محیطی درون این سیستم­ها بیشتر تحت تاثیر شرایط آب و هوایی خارج قرار دارد و بنابراین نوع علوفه هیدروپونیک تولیدی وابسته به فصل و شرایط آب و هوایی محلی است. به هر حال در این سیستم­ها بذر ظرف مدت 24 ساعت رشد کرده و ظرف مدت 8-7 روز به ارتفاع 30-20 سانتی­متر رسیده و آماده برداشت و مصرف توسط دام می شوند. در گلخانه­های هیدروپونیک با تکنولوژی بالا برای تولید روزانه 600 کیلوگرم علوفه ذرت هیدروپونیک نیاز به مصرف 8-7 واحد الکتریسیته است که در ساختارهای هیدروپونیک با استفاده از توری­های گلخانه­ای  به طور قابل ملاحظه­ای کاهش می­یابد.

استفاده از علوفه هیدروپونیک دارای مزایای متعددی است که در زیر به آن اشاره شده است.

بازدهی

با فراهم آوردن شرایط محیطی اپتیمم بازدهی تولید علوفه به طور قابل ملاحظه­ای افزایش می­یابد. به علاوه با توجه به اینکه در سیستم­های هیدروپونیک آب مستقیما به ریشه رسانده شده و معمولا بازیافت می­شود اتلاف آب به شدت کاهش می­یابد. اما باید در نظر داشت که آب مورد استفاده باید تمیز باشد زیرا باکتری‌ها و قارچ‌ها در طی بازیافت آب در دوره رشد گیاه تکثیر می­شوند. بنابراین، توصیه می­شود که قبل از بازیافت در طول دوره رشد، آب با استفاده از تکنیک فیلتراسیون مادون قرمز فیلتر شود. برای تولید هر کیلوگرم علوفه هیدروپونیک صرفا نیاز به مصرف 2-5/1 لیتر آب است در حالی که برای تولید یک کیلوگرم علوفه جو، یونجه و علف رودز در شرایط مزرعه به ترتیب  به 73، 85 و 160 لیتر آب نیاز است. در شرایط هیدروپونیک این میزان آب مصرفی معادل با 5-2 درصد آب مورد نیاز برای تولید علوفه به صورت سنتی است. این مسئله به ویژه در مناطقی که از کمبود مزمن آب رنج می­روند و یا فاقد زیر ساخت­های آبیاری است حائز اهمیت است. اخیرا اما این مسئله توسط پوتنام و رابینسون (Putnam and Robinson, 2016) به چالش کشیده شده است. این محققین با استفاده از داده­های پاته و همکاران (Pate et al., 2015) اذعان داشتند که مقدار آب مورد نیاز برای تولید هر تن ماده خشک علوفه هیدروپونیک معادل 1048 گالن (معادل با 1/3967 لیتر) است که البته می­توان آن را کاهش داد. نکته جالب توجه این است که در مطالعه پاته و همکاران (Pate et al., 2015) مقدار آب مورد نیاز برای تولید بذر مورد نیاز جهت تولید علوفه هیدروپونیک نادیده گرفته شد که به مراتب بالاتر از آبی است که برای تولید خود علوفه هیدروپونیک مورد نیاز است. زمانی که فقط فرآیند تولید علوفه هیدروپونیک در نظر گرفته شود، بازدهی استفاده از آب (وزن خشک تولیدی/هر واحد آب مصرفی برای تولید علوفه هیدروپونیک) در واقع به دلیل اتلاف ماده خشک و یا اتلاف ماده خوراکی در فرآیند تولید علوفه هیدروپونیک منفی است (25 درصد اتلاف در وزن خشک دانه­ها در مقایسه با قبل و بعد از جوانه زدن). البته این میزان شامل اتلاف در کالری به ازای هر واحد وزنی دانه در مقایسه با هر واحد وزنی علوفه هیدروپونیک نیست. به عبارت دیگر با اضافه کردن آب به 100 کیلوگرم جو صرفا 75 کیلوگرم خوراک برای حیوان در دسترس خواهد بود که منجر به بازدهی منفی استفاده از آب خواهد شد.

در این راستا مسئله کلیدی این است که در مجموع سیستم­های خوراک دهی چه مقدار آب استفاده می­کنند. مقدار آب مصرفی، میزان محصول تولیدی و بازدهی استفاده از آب برای برخی از خوراکهای مورد استفاده در تغذیه دام محاسبه شده است.

آن چه که مشخص است این است که مقدار آب مورد نیاز برای تولید علوفه هیدروپونیک در مقایسه با مقدار آب مصرفی برای تولید خود محصول (همانند دانه جو) بسیار ناچیز است. به عنوان مثال مقدار آب مورد نیاز برای تولید 3086 (8/1399 کیلوگرم) پوند ماده خشک دانه جو در ایالت کالیفرنیا در حدود 6/1 ایکر فیت (521360 گالن و یا 1973562 لیتر) است، در حالی که مقدار آب مصرفی برای تولید علوفه هیدروپونیک جو 1213 گالن (7/4591 لیتر) یا 2/0 درصد آب مورد نیاز برای تولید خود محصول جو است.

محصولات علوفه ای خشک مقدار ماده خشک بیشتری به ازای هر واحد آب مصرفی در مقایسه با دانه­ها تولید کرده و دارای بالاترین بازدهی استفاده از آب (ماده خشک تولیدی به ازای هر واحد آب مصرفی) هستند و پس از آنها غلات و علوفه هیدروپونیک قرار می­گیرد. بنابراین به نظر می­رسد که تولید علوفه با استفاده از بذر گیاهانی همانند یونجه، شبدر و سایر گیاهانی از این قبیل با استفاده از سیستم­های هیدروپونیک مسئله­ای است که در آینده باید تحقیقات بیشتری پیرامون آن صورت گیرد.

منتقدان نظریه فوق معتقدند که تولید علوفه هیدروپونیک به آب محلی کمتری در مقایسه با تولید علوفه به صورت سنتی نیاز داشته و کشاورزان و دامداران را خود اتکاتر می­کند. به هر حال تمامی محصولات خوراکی (کاه و غلات) می­توانند در جای دیگری به غیر از محل پرورش دام تولید شوند و بنابراین تقاضای آب محلی را کاهش داده و بار استفاده از آب را به دوش سایر مناطق بیاندازند و تمامی خوراکهای خریداری شده (غلات، کاه علوفه و علوفه هیدروپونیک) است و بنابراین منحصر به تولید علوفه هیدورپونیک در محل نیست. البته این منتقدان مسئله عدم وجود زمینهای قابل کشت در برخی از مناطق دنیا برای تولید خوراک دام (غلات و کاه علوفه) را نادیده گرفته­اند که امروزه به بحرانی در برخی از کشورها تبدیل شده است.

فضای مورد نیاز

در مقایسه با سیستم­های متداول، سیستم­های هیدروپونیک به فضا و زمان کمتری برای تولید علوفه نیاز دارند که آن را گزینه مناسبی برای تولید علوفه در مناطق شهری با محدودیت فضا و هزینه بالای خرید زمین می­نماید. سیستم ریشه گیاهان کشت شده در سیستم­های هیدروپونیک در مقایسه با سیستم­های سنتی کوچکتر بوده که به معنای تعداد بیشتر گیاه در واحد سطح است. راه اندازی سیستم هیدورپونیک که در آن قفسه­ها در چند طبقه (کشاورزی عمودی) برای تولید علوفه مورد استفاده قرار می­گیرند به سهولت امکان پذیر است و بنابراین استفاده از زمین در این سیستم به حداقل رسیده و زمین برای تولید سایر محصولات استراتژیک حفظ خواهد شد. در تولید محصولات هیدروپونیک نیاز به تناوب زارعی نیاز نیست و بنابراین یک نوع علوفه را می­توان در تمام طول سال تولید کرد. به عنوان مثال با استفاده از سیستم هیدروپونیک می­توان 1000-600 کیلوگرم علوفه ذرت را در مدت 8-7 روز در فضایی به مساحت 50-45 متر مربع در مقایسه با یک هکتار در سیستم­های سنتی تولید کرد.

مشاوره رایگان و ارزان سازی سیستم علوفه هیدروپونیک

باتوجه به این که ساخت سیستم تولید علوفه هیدروپونیک هزینه زیادی دارد. همه به دنبال ارزان سازی این سیستم هستند. البته ارزان سازی این سیستم تحت شرایطی می‌تواند امکان پذیر باشد. برای کسی که فضا و زمین مناسب برای تجهیز کردن ندارد می‌تواند گران تمام شود. ولی برای کسانی فضای مورد نیاز برای کشت را دارد می‌تواند کمی ارزان‌تر تمام شود. اسمایلی فارم اولین سازنده سیستم‌های ارزان تولید علوفه هیدروپونیک در کشور است. مشاورین اسمایلی فارم به صورت رایگان در خدمت شما هستند  تا پاسخگوی سوالات شما عزیزان باشند.