ایا علوفه هیدروپونیک به صرفه است؟

علوفه هیدروپونیک منتقدان کمی ندارد، که هر کدام از ان‌ها دلایلی برای خودشان دارند. البته در سطح جهانی ازمایش‌های زیادی بر به صرفه بودن و فپاید علوفه هیدروپونیک برای دام انجام شده است. با استناد به ازمایش محققان، و ابن صنعت در سطح جهانی با گسترش روبه‌رو بوده است. با توجه به خشکسالی‌های اخیر علوفه هیدروپونیک بیشتر مورد توجه قرار گرفت و در ایران هم شاهد پیشرفت این صنعت هستیم. برای اینکه بتوانید از علوفه هیدروپونیک درک درستی داشته باشید  اداممه این مطلب را بخوانید.

اتلاف در کل ماده خشک

منتقدان سرسخت علوفه هیدروپونیک معتقد هستند که تولید علوفه سبز به ویژه از دانه غلات باعث کاهش میزان تولید ماده خشک در مقایسه با دانه مصرفی در تولید این نوع علوفه می­شود و بنابراین استفاده از این نوع علوفه در تغذیه دام توجیه اقتصادی ندارد. مطالعات انجام شده نشان می­دهد که جوانه زدن در طول یک دوره 6 تا 7 روزه رشد، منجر به اتلاف7 تا 47 درصدی در ماده خشک نسبت دانه اصلی می­شود که عمدتا ناشی از تنفس در طول دوره رشد است خیساندن دانه، باعث فعال شدن آنزیمهایی می­شود که نشاسته آندوسپرم را به قندهای ساده تبدیل کرده و انرژی را تولید کرده و دی اکسید کربن و آب در این فرآیند آزاد می­شود و درنهایت منجر به اتلاف ماده خشک و تبدیل نشاسته دانه به پکتین و فیبر در ریشه­ها و جوانه­های سبز می­شود.

بی شک یکی از معایب تولید علوفه سبز که همواره توسط منتقدان مطرح می­شود همین مسئله اتلاف ماده خشک و در نتیجه قیمت بالای آن در مقایسه با دانه مورد استفاده در تولید علوفه هیدروپونیک و سایر علوفه­ها رایج مورد استفاده در تغذیه دام است. در مقام مقایسه اگر هزینه تولید علوفه هیدروپونیک در مقایسه با دانه مورد استفاده بر مبنای ماده خشک محاسبه شود، توجیهی برای تولید علوفه سبز وجود نخواهد داشت. تیم تحقیقاتی شرکت حکیمان فر دام پارسی اما با نگرشی دیگر به این موضوع نگریست. استفاده از علوفه در جیره دامهای نشخوارکننده امری اجتناب ناپذیر است. دامدار همواره قیمت علوفه مصرفی را بر اساس وزن تر می پردازد. فرض کنید هر کیلوگرم دانه جو در سیستم هیدروپونیک می­تواند منجر به تولید 8 کیلوگرم علوفه سبز هیدروپونیک شود. فرض نمایید که این علوفه برای تولید سیلو با ده درصد افت مورد استفاده قرار می­گیرد که منجر به تولید 2/7 کیلوگرم سیلوی علوفه سبز شود. مجددا فرض کنید که قیمت هر کیلوگرم خصیل جو با ترکیبی نسبتا مشابه با علوفه سبز در بازار امروز 20000 ریال باشد. در این صورت ارزش ریالی علوفه تولید شده تقریبا 140000 ریال است و هزینه سیلو کردن 20000 ریال، در این صورت با پرداخت 80000 ریال برای خرید یک کیلوگرم جو سود حاصله معادل با:

40000 ریال = 80000 – 120000

خواهد بود به هر حال در این راستا باید تحقیقات زیادتری صورت پذیرد تا با افزایش درصد ماده خشک و محتوای پروتئین علوفه هیدروپونیک تولید آن را توجیه پذیرتر کرد.

در دسترس بودن مواد مغذی

سنیت و مک اینتاش (Sneath and McIntosh, 2003) که علوفه هیدروپونیک جو بر اساس ماده خشک 4/3 برابر گرانتر از دانه جو است. به طور مشابه با استفاده از علوفه سبز جو، انرژی قابل سوخت و ساز و پروتئین خام (دلار/هرکیلوگرم ماده خشک)، ضریب تبدیل خوراک (قیمت خوراک/کیلوگرم افزایش وزن زنده) به ترتیب 7/3، 2/2 و 5/2 برابر دانه جو بود. دهه­‌ها تحقیق و تجربه کشاورزان نشان داد که هزینه مرتبط با تولید علوفه سبز 2 تا 5 برابر بیشتر از هزینه تولید دانه اصلی است.

تفاوت علوفه هیدروپونیک با علوفه سنتی

روش سنتی تولید علوفه سرمایه گذاری بسیار زیاد برای خرید زمین، ماشین آلات کشاورزی، تجهیزات و زیر ساختهای لازم برای مراحل برداشت و پس از برداشت شامل حمل و نقل و ذخیره سازی علوفه است. به علاوه در این روش نیاز به نیروی کار، سوخت، روغن، کودها، حشره کش­ها، آفت کش­ها و علف کش­ها است. در حالی که تولید علوفه سبز صرفا به بذر و آب به عنوان ورودی تولید نیاز دارند و نیاز به نیروی کار در مقایسه با روش­های سنتی بسیار کمتر است. روش هیدروپونیک اتلاف پس از برداشت را به حداقل رسانده و نیاز به مصرف سوخت برای فرآیندهای برداشت و پس از برداشت ندارد. به علاوه در روش هیدروپونیک تنها 8-7 روز طول می­کشد که دانه به علوفه تبدیل شود که در روش‌های سنتی این مدت زمان 60-45 روز است. به هر حال باید توجه داشت که سرمایه گذاری اولیه برای احداث واحدهای هیدروپونیک با فناوری پیشرفته، پیجیده، تمام خودکار با امکان کنترل محیط به اضافه سایر هزینه­های عملیاتی تولید علوفه بر پایه خاک است. چنین سیستم­های پیشرفته­ای نیازمند تجهیزات تخصصی تر و دانش فنی بیشتری در مقایسه با روشهای سنتی هستند. احتمال آلودگی با کپک در تولید علوفه هیدروپونیک بسیار محتمل است و بنابراین جلوگیری از کپک زدگی و یا درمان آن نیازمند سرمایه­گذاری در این خصوص است. بنابراین منتقدان این روش معتقدند اگر هم فوایدی در خصوص استفاده از علوفه هیدروپونیک وجود داشته باشد این مزایا تحت الشعاع هزینه­‌ها قرار می­گیرند. اما همانگونه که در بالا به ان اشاره شد اگر مبنای محاسبات تبدیل وزن تر علوفه هیدروپونیک به وزن خشک و مقایسه آن با دانه اصلی مورد استفاده باشد اشکالات وارد شده پذیرفتنی است در حالی که برای توجیه تولید علوفه هیدروپونیک مبنا باید بر اساس وزن تر به وزن تر همانگونه که در بالا محاسبه شد گذاشته شود.

نتایج مطالعات انجام شده نشان داد که هزینه تولید هر کیلوگرم شیر در حیواناتی که با علوفه هیدروپونیک ذرت تولید شده در سیستم­های با فناوری پیشرفته در مقایسه با علوفه سبز ذرت تغدیه شدند، افزایش یافت. در هر صورت با استفاده از سیستم­های ارزان قیمت تولید علوفه سبز هزینه خوراک به ازای هر کیلوگرم شیر تولیدی به طور قابل ملاحظه­ای کاهش خواهد یافت.